Ga direct naar inhoud

De impact van slaap op je werk

Nieuwsbericht | 05-03-2024 | 15:48

“Schaapjes tellen, een donkere kamer, avondrituelen en eerder je telefoon wegleggen.” We kennen ze allemaal wel: de goedbedoelde adviezen als het gaat om een goede nachtrust. Maar wat als dergelijke tips niet werken en je (gebrek aan) nachtrust effect heeft op je concentratie, je humeur, je werk en je prestaties? In dit artikel lees je over verschillende oorzaken die een goede nachtrust in de weg kunnen staan. Denk aan een onregelmatig slaapritme door wisseldiensten, slechte nachtrust door de overgang of door een aandoening als slaapapneu. In deze editie van de Seizoenen van vitaliteit over fysieke vitaliteit, delen rijkscollega’s hun ervaringen en krijg je tips en advies over hoe je kunt omgaan met slecht slapen.

Als de overgang je wakker houdt

In 2020 waren er in Nederland bijna 1,8 miljoen werkende vrouwen van 45 en ouder.
In het algemeen krijgen vrouwen vanaf deze leeftijd te maken met de overgang en kunnen zij klachten ervaren als concentratieproblemen en opvliegers. Ook heeft 40% van deze vrouwen te maken met slecht slapen. Hierdoor ligt (over)vermoeidheid op de loer, wat gevolgen kan hebben op het werk. 

Overgangsklachten lijken op burn-outklachten: je bent snel geïrriteerd, hebt verminderde concentratie, stelt werk uit en je voelt je niet uitgerust na het weekend. Deze twee worden dan ook regelmatig met elkaar verward. Gevolg: een behandeling die niet aansluit bij je klachten en klachten die niet verdwijnen.

Voor een vrouw is het belangrijk om te weten wat er in deze levensfase fysiek en mentaal met je gebeurt. Wat erbij hoort en wat niet, en wanneer het verstandig is om naar de huisarts te gaan zodat je de juiste maatregelen kunt treffen. Rijksbreed worden verschillende activiteiten georganiseerd om vrouwen te informeren over de symptomen, de impact en wat je eraan kunt doen.

Wil je meer weten over gezond blijven werken tijdens de overgang? Meld je dan aan voor de workshop Zelf aan het roer tijdens de overgang. Tijdens deze workshop wordt dieper ingegaan op de relatie tussen overgang, stress en slaap.   

Nicole van het ministerie van Financiën raakte versneld in de overgang en kreeg te maken met allerlei overgangsklachten zoals zere gewrichten, haaruitval, nachtzweten, gewichtsschommelingen, depressieve gevoelens en niet goed kunnen slapen. “Je zit in transitie, zowel lichamelijk als mentaal. Het heeft zoveel impact! Naast dat vrouwen moeten weten wat er in hun lijf gebeurt, is het ook belangrijk om mannen bewust te maken van overgangsklachten. Zodat er meer compassie is en er open over gesproken kan worden. Gelukkig is er vanuit de werkgever steeds meer aandacht en ruimte om er iets aan kunnen (en mogen) doen. Zelf heb ik de training Mindfulness en de overgang gevolgd van Mindful Rijk. Dat vond ik echt een verrijking. Een groep gelijkgestemden, veel herkenning en een veilige omgeving om ervaring uit te wisselen en acceptatie en rust te vinden.”

De training Mindfulness en de overgang is speciaal voor vrouwen met overgangsklachten die door middel van mindfulness anders willen leren omgaan alle veranderingen die horen bij de overgang, zoals prikkelbaarheid, angst en somberheid. Daarnaast leer je hoe je mindfulness kunt inzetten om je stemming, slaap en concentratie te verbeteren.

Van burn-out naar slaapapneu

Slaperigheid en werken gaan niet goed samen. Als je vermoeid bent, is de kans groot dat je meer fouten maakt of minder productief bent. Daarnaast is de kans op een bedrijfsongeval is groter. Heb jij ondanks extra slaap niet het gevoel dat je uitgerust wakker wordt? Ben je overdag vermoeid en val je soms onverwacht in slaap? Dan zou slaapapneu best eens de oorzaak kunnen zijn.

De symptomen van slaapapneu worden wel eens verward met burn-outklachten. Je krijgt dan het advies om gas terug te nemen en meer rust te nemen, maar dat heeft geen effect. Naast de ‘burn-outklachten hebben apneu patiënten ook vaak last van snurken, spierpijn, nacht-transpireren en nachtplassen. Slaapapneu kan leiden tot tal van andere gezondheidsproblemen. Het is dus belangrijk om er op tijd bij te zijn.

We spraken met Theo van het ministerie van Financiën die de diagnose slaapapneu kreeg. Mede door zijn taken als mantelzorger naast zijn werk, had hij al langer last van vermoeidheidsklachten en minder energie. Op het eerste gezicht leken de klachten te wijzen in de richting van een burn-out. Maar aangezien de klachten niet afnamen toen hij minder ging werken, ging hij verder op onderzoek uit en las hij een artikel over slaapapneu. “Kenmerkend voor slaapapneu zijn de ademstops tijdens de slaap, variërend van 5 tot ruim 30 per uur. Door zuurstofgebrek en te weinig diepe slaap om te herstellen, raak je zowel lichamelijk als mentaal ontregeld. Via de huisarts kreeg ik een doorverwijzing voor een slaaponderzoek. Hier werd slaapapneu (OSAS) vastgesteld en kreeg ik behandeling met een CPAP. Dat is een apparaat met een masker dat de patiënt voorziet van de juiste luchtdruk om regelmatiger te kunnen ademen tijdens het slapen. Naar verloop van tijd kwam de energie gelukkig weer terug.“

Collega’s bij wie het energiepeil al langer niet op orde is, adviseert hij  om de mogelijkheid van slaapapneu te onderzoeken:

Heb jij last van slaapapneu? Bekijk het YouTube filmpje waarin een Britse arts oefeningen laat zien die de gevolgen van slaapapneu kunnen verminderen. 

De invloed van wisseldiensten op je nachtrust

Onregelmatige werktijden kunnen ook effect hebben op je nachtrust. Dit geldt met name voor wisselende diensten en nachtdiensten. Je lichaam moet zich dan steeds aanpassen aan het feit dat je 's nachts wakker bent en overdag slaapt. Dit kan je biologische klok verstoren, waardoor je minder goed slaapt. En dan kan je last krijgen van vermoeidheid, verminderde concentratie en andere gezondheidsklachten.

Raymond van het Ministerie van Justitie en Veiligheid vertelt over zijn werk, de wisseldiensten en de gevolgen daarvan op zijn nachtrust/bioritme. “Wij moeten het rooster samen met ons team ‘rond maken’. Dit kan betekenen dat je vroege, late én nachtdiensten moet werken. Het is belangrijk dat je bewust omgaat met je werk- en rustritme. Het vraagt namelijk wel meer van je lichaam en geest. 
Er zitten voor- en nadelen aan. Een van de voordelen is dat je doordeweeks meer tijd hebt om afspraken te maken. Daarnaast is de indeling van de week steeds anders waardoor je minder snel in een sleur terecht komt.

Ik heb altijd onregelmatig gewerkt, dus ik ben het inmiddels gewend. Voor mijn late diensten, en na mijn vroege diensten, probeer ik zo productief mogelijk mijn dag in te delen door bijvoorbeeld te sporten en andere dagtaken uit te voeren. Door een bewuste leefstijl blijf ik goed in balans en kan ik goed blijven presteren. Dit zorgt ervoor dat ik positieve energie terugkrijg en voldoening haal uit mijn werk.

Het werken in een onregelmatig ritme vind ik fijn omdat je kunt spelen met tijd. Hierdoor leer je steeds meer over de effecten van je energieverdeling en word je steeds beter in timemanagement. Het is een soort sport geworden die ik ook in andere facetten van mijn leven toepas.

Mijn tips voor collega’s die te maken hebben met onregelmatige werktijden:

  • zorg voor een gezonde leefstijl zodat je goed kan blijven presteren. Let op genoeg beweging, gezonde voeding en voldoende slaap;
  • gebruik een agenda (digitaal of papier) en plan vooruit;
  • probeer je ritme zo geleidelijk mogelijk aan te passen door bijvoorbeeld eerder of juist later naar bed te gaan zonder dat je daar slaapkwaliteit voor moet inleveren. Zet bijvoorbeeld een wekker na je laatste nachtdienst zodat je diezelfde avond weer voldoende slaap kan pakken.”

Ben jij een slechte slaper? Blijf er niet mee rondlopen

Op 17 maart is de Internationale dag van de slaap. Een mooie aanleiding om extra aandacht te besteden aan je (nacht)rust. Slaap je al langer slecht? Blijf er niet mee rondlopen maar doe er iets aan. Ga in gesprek met leidinggevende of je huisarts.

Zelf aan de slag met Mirro

Wil je zelf aan de slag om je nachtrust of slaap te verbeteren? Mirro biedt een aantal online zelfhulpmodules over o.a. Slaap en Overgang. Lees meer over Mirro en hoe je binnen jouw ministerie toegang hebt tot deze omgeving. 

Persoonlijke slaaptips? Doe de SlaapCheck

De oorzaken van slaapklachten zijn voor iedereen anders. Via de SlaapCheck kun je tips en informatie krijgen die passen bij jouw situatie en slaapklacht. Kijk voor meer informatie op Slaap - Hersenstichting.

Kijk eens op platform Vitaal Rijk

Kijk voor meer informatie en tips voor het verbeteren van (nacht)rust op platform Vitaal Rijk. Hier vind je onder andere het artikel over medewerkers in de operatie, de effecten van nachtdiensten, het verbeteren van je slaapkwaliteit en over gezonde voeding tijdens de nachtdiensten.