Hoe beïnvloeden onze hersenen ons beeld van de wereld?
We leven in een tijd waarin nieuws en prikkels ons continu overspoelen. Dit beïnvloedt hoe we de wereld om ons heen waarnemen en hoe we ons voelen. Bedrijfsarts Harry van Bolhuis legt uit hoe het brein werkt en geeft praktische tips om beter om te gaan met onrust, stress en vooroordelen.
Je brein als informatieverwerker
’Het menselijk brein bestaat uit 86 miljard zenuwcellen', begint Harry. ’Elke zenuwcel kan met ongeveer 1.000 andere zenuwcellen een verbinding maken. Dit resulteert in meer mogelijke verbindingen dan er atomen in het universum zijn. Al deze zenuwcellen zenden elektrische impulsen op een chaotische manier. De hersenen ordenen zich op basis van genetische informatie en prikkels uit de omgeving.’
Onze hersenen zijn sterk afhankelijk van invloeden van buitenaf. Alles wat we zien, horen en ervaren, bepaalt hoe we informatie verwerken. Hierdoor ontstaan denkpatronen en associaties die onze perceptie van de werkelijkheid vormen. Sommige van deze patronen zijn evolutionair gevormd en helpen ons snel te reageren op potentiële gevaren, zoals het gevoel van angst bij het zien van een roofdier. Binnen is niet gelijk aan buiten. Wat je denkt, is niet noodzakelijkerwijs de werkelijkheid. Dit besef helpt je om bewuster met je omgeving om te gaan en minder snel te oordelen.
De invloed van nieuws en prikkels
’We leven in onrustige tijden en die onrust dringt zich aan ons op', zegt Harry. ’Waar we ook zijn, overal krijgen we nieuws binnen: via sociale media, televisie of gesprekken met anderen. Het nadeel is dat nieuws vaak negatief is en inspeelt op onze angsten. Oorlog, klimaatverandering, politieke crises. Al deze berichten veroorzaken stress en een gevoel van onveiligheid. Het is daarom geen toeval dat boeken zoals Het nieuwsdieet van Rolf Dobelli zo populair zijn. Hij pleit ervoor om bewust minder nieuws te consumeren en ons brein rust te gunnen.’
De voortdurende stroom aan negatieve informatie verhoogt ons stressniveau en activeert ons oerinstinct. Dit leidt tot een overmatige focus op bedreigingen en een vernauwd bewustzijn. ’We bevinden ons in een soort pandemie van stress', legt Harry uit. ’Stress is besmettelijk en verspreidt zich snel, zowel binnen werkteams als in de samenleving. Dit komt doordat onze hersenen sterk reageren op de emoties van anderen.’ Probeer waar je kunt de ‘waan van de dag’ buiten te sluiten. Focus op wat echt belangrijk is, zodat je brein niet overprikkeld raakt.
Vooroordelen en de werking van het brein
Ons brein categoriseert informatie om orde te scheppen in de complexiteit van de wereld. Dit is handig, maar kan ook leiden tot stereotypering. ’We zien mensen die anders zijn dan wij en koppelen daar automatisch bepaalde eigenschappen aan', zegt Harry. ’Een ander uiterlijk, een andere kledingstijl of een andere achtergrond kan onbewuste aannames oproepen.’
Evolutionair bioloog Jared Diamond beschrijft in zijn boek De wereld tot gisteren hoe groepen vroeger rivalen als een directe bedreiging zagen. Dit overlevingsmechanisme zit nog steeds in ons brein, maar is in de moderne samenleving vaak niet meer functioneel. ’Vooroordelen beperken onze blik en houden negatieve beeldvorming in stand. We doen er goed aan om ons hier bewust van te zijn en actief te zoeken naar nuance en begrip.’ Wees nieuwsgierig naar de ander. Waardeer diversiteit en omarm het onbekende. Dit helpt om stereotypering te doorbreken en beter met anderen samen te werken.
Strategie van de dolfijn
Vraag jezelf regelmatig: Wat kan ik in deze situatie doen en wat niet? Door flexibel te reageren, creëer je rust, balans en minder stress. ‘Volg de strategie van de dolfijn’ zegt Harry. ‘In plaats van blind te vechten als een haai of weg te duiken als een karper, zoekt een dolfijn naar wat echt werkt. Dolfijnen sparen de relatie, zijn flexibel en vermijden onnodig drama. Dit is een krachtige manier om met verandering om te gaan.’
Hoe kun je je brein trainen?
Harry adviseert om bewust om te gaan met informatie en gedachten:
- Beperk je nieuwsconsumptie
Lees en kijk bewust minder nieuws en kies betrouwbare bronnen. - Blijf in jouw cirkel van invloed
Je hebt geen controle over alles, maar kunt je wel focussen op je eigen denken en handelen. Accepteren dat we beperkt invloed hebben geeft rust. - Sta stil bij je aannames
Vraag jezelf af; ‘Klopt mijn beeld van deze persoon of situatie echt?’ - Omhels de complexiteit
De wereld is veelzijdig. Het helpt om open te staan voor verschillende perspectieven. - Zoek naar rust en balans
Ontspanning en positieve prikkels zorgen voor een gezonder brein. - Neem verantwoordelijkheid voor jouw gedrag
Bepaal zelf hoe je reageert en pas je aan waar nodig.
’Wat je denkt, is niet altijd de realiteit', concludeert Harry. ’Je brein geeft je een vereenvoudigd beeld van de wereld. Door bewust te reflecteren, kun je jezelf trainen om minder stress te ervaren en meer open te staan voor anderen. Dit verhoogt niet alleen je werkplezier, maar ook je welzijn in het algemeen.’
Meer weten?
Lees wat een bedrijfsarts voor jou kan betekenen op het Rijksportaal