Ga direct naar inhoud

Blog: Verlies en rouw op het werk

Nieuwsbericht | 20-03-2023 | 10:54

Wat kan je doen als je verlies moet verwerken? Het is vaak emotioneel zwaar als je te maken krijgt met verlies. Veel verliessituaties kennen een rouwproces. Collega’s hebben een waardevolle rol om er voor iemand te zijn. Tineke den Haan legt uit hoe je op het werk een luisterend oor kunt bieden.

Casus Rosa | De vrouw in mijn spreekkamer kan niet meer stoppen met huilen, zoveel verdriet komt er naar boven. Rosa’s man is ruim een jaar geleden plotseling aan een hartstilstand overleden. ‘We waren 15 jaar samen en hadden samen geen kinderen. Mijn man had twee dochters uit een eerder huwelijk. Toen hij vorig jaar overleed was ik zo sterk. Tijdens zijn begrafenis heb ik gesproken en ik heb zijn dochters getroost. Daarna heb ik heel veel zaken moeten regelen. Er komt veel bij kijken als iemand overlijdt. Ik ben na een paar weken ook weer gaan werken; dat was wel pittig, maar het ging goed. Tot een paar weken terug. Ineens overspoelt me de realiteit. Ik ben zo boos dat hij dood is en voel me intens verdrietig. Ik heb me ook ziekgemeld, want ik kan me nergens meer op concentreren. Is dat niet vreemd na meer dan een jaar?’

Verlieservaringen

Verlies hoort bij het leven. In ons leven worden we ongewild met vele vormen van verlies geconfronteerd. Soms gebeurt dit geleidelijk, soms abrupt en uiterst pijnlijk. Bijvoorbeeld als iemand overlijdt, bij het verbreken van een relatie, bij verlies van gezondheid, verlies van werk, bij een miskraam en een onvervulde kinderwens of bij levend verlies (beperking of een chronische ziekte bij iemand zelf of een naaste). Er zijn veel verliessituaties die een rouwproces kennen. Manu Keirse is klinisch psycholoog, doctor in de geneeskunde en de autoriteit in België en Nederland als het gaat om verliesverwerking. Zijn gedachtegoed geeft ons kennis over verlies en leert ons hoe we kunnen omgaan met rouw.

Wat is rouw?

Rouw is onze emotionele, fysieke en cognitieve (verstandelijke) reactie als we geconfronteerd worden met verlies. Gevoelens van verbijstering, ongeloof en woede zijn normale emoties. Verdriet komt soms naar buiten in boosheid en prikkelbaarheid. Dit is heel normaal, dit is de pijn van het verdriet die naar buiten komt. Je kunt je dan niet concentreren, niets onthouden. Het verdriet overruled alles. Dit komt in vlagen op je af. Het verdriet overspoelt je als golven. Je kunt er niets tegen doen. Alsof je in de zee staat en probeert met je handen de golven tegen te houden. Dat lukt je niet. Verdriet is normaal gedrag van normale evenwichtige mensen die in staat zijn liefde te geven en verbondenheid te voelen. Mensen die rouwen moeten weer terug naar verbondenheid met zichzelf, met de mensen om zich heen, met de samenleving, met de wereld.

Vier rouwtaken

Rouw overleven vraagt om rouwarbeid. Er zijn vier verschillende rouwtaken:

  1. Het onder ogen zien van de werkelijkheid van het verlies; het aanvaarden van de realiteit.
  2. Het ervaren van de pijn van het verlies; de pijn in alle hevigheid voelen en aanvaarden. Die pijn is niet constant maar kan steeds onverwachts toeslaan, bij elke trigger.
  3. Je aanpassen aan de wereld met dit verlies, aan de nieuwe situatie. Het leven moet in bepaalde opzichten opnieuw worden ingericht. Dit zal voor iedereen in elke situatie weer anders verlopen.
  4. Weer opnieuw leren genieten en herinneringen levendig bewaren.

Rouwen is een actief proces, daar kun je iets aan doen. Elk mens staat zelf aan het roer van de verwerking van het eigen verlies, in hun eigen richting, in hun eigen tempo, met hun eigen capaciteiten. Het is niet ongewoon dat, zoals bij Rosa, verdriet ook later naar boven kan komen. Er staat geen tijd voor. Iedereen gaat er anders mee om en heeft een eigen proces. Rouw staat niet gelijk aan afscheid nemen maar aan anders leren vasthouden. Niet “loslaten” wat vaak wordt gezegd, maar anders vasthouden in je herinnering.

Een luisterend oor op het werk

Rouwen is een proces waar iemand zelf doorheen moet, het liefst gesteund door familie, vrienden en collega’s. Iemand is zelf de autoriteit. Voor de mensen om hen heen is het belangrijk onbevooroordeeld te luisteren. Praat altijd in een rustige omgeving en neem de tijd om er voor iemand te zijn.

Als je niet weet of iemand er over wil praten, geef dan aan dat je je kunt voorstellen dat iemand een moeilijke tijd doormaakt en dat je zelf niet zo goed weet wat je moet zeggen. ‘Hoe gaat het’ is misschien te veel, je kunt vragen hoe de afgelopen dagen voor iemand zijn verlopen.

Sommige mensen zijn open over wat ze meemaken en delen graag hun verhaal en ervaringen over het verlies. Anderen vinden het moeilijk om erover te praten of hebben er geen behoefte aan en willen liever gewoon hun werk doen. De eigen regie van iemand is het belangrijkste.

Geef aandacht en toon begrip. Vraag met welke praktische hulp je kunt ondersteunen.

Werken kan helpen bij het rouwproces. Steun van collega’s en leidinggevende kan worden ervaren als krachtbron. De structuur en afleiding van het werk kan juist prettig zijn. Het is aftasten wat werkt.

Er is geen blauwdruk voor de belastbaarheid en mogelijkheden van iemand die rouwt, het is altijd maatwerk.

Bedrijfsmaatschappelijk werk biedt ondersteuning bij rouw en het verwerkingsproces. Als lichamelijke of psychische klachten als gevolg van verlies en rouw het werk (teveel) belemmeren, kun je altijd terecht op het spreekuur van de bedrijfsarts.

Tineke den Haan, bedrijfsmaatschappelijk werker bij O&P Rijk | Bedrijfszorg

Hoe zijn we te bereiken?

Je kunt zelf rechtstreeks contact zoeken met de bedrijfsmaatschappelijk werker, die werkzaam is voor jouw organisatieonderdeel. Deze informatie staat op de pagina op Rijksportaal onder Bedrijfsmaatschappelijk werk.

Heb je vragen naar aanleiding van dit artikel? Neem dan contact op met het Bedrijfsmaatschappelijk loket (werkdagen van 09.00 – 17.00 uur via 088 371 37 10).

Bronnen en verder lezen: