Rapport van OCTAS. Wat kunnen de gevolgen zijn?

Weblogbericht | 03-04-2024 | O&P Rijk | Advocaten en Adviseurs Arbeidsrecht

Het huidige stelsel voor ziekte en arbeidsongeschiktheid is in de loop der jaren steeds ingewikkelder geworden en staat onder druk. Denk bijvoorbeeld aan het tekort aan verzekeringsartsen.
De minister van SZW heeft daarom de Onafhankelijke Commissie Toekomst Arbeidsongeschiktheidsstelsel (OCTAS) ingesteld, die op 29 februari 2024 haar eindrapport heeft uitgebracht over een toekomstbestendig arbeidsongeschiktheidsstelsel. Let wel: de minister moet nog reageren op het rapport en uiteindelijk zal alles nog moeten worden omgezet in wetgeving.
Tot die tijd geldt het huidige stelsel.

OCTAS komt met drie varianten voor het stelsel van de toekomst:

1. Huidig stelsel beter
2. Werk staat voorop
3. Basis voor werkenden.
    

Huidig stelsel beter

De WIA gaat naar één uitkeringsregime in plaats van de huidige IVA en WGA. De regeling voor duurzame arbeidsongeschiktheid (IVA) vervalt. Hierdoor wordt het voor de werknemer en de (ex-) werkgever minder aantrekkelijk om vanuit de WGA een (medische) herbeoordeling aan te vragen.

Arbeidsdeskundigen krijgen meer ruimte om geschikte functies te zoeken voor de arbeidsongeschikte werknemer. Als de werknemer nog werkt is de eigen functie leidend bij de beoordeling. Voor de zieke werknemers die meer dan het maximumdagloon (het maximumbedrag voor de berekening van een uitkering) verdienen, wordt het maatmanloon (het loon dat een werknemer verdiende voordat hij ziek werd, dat gebruikt wordt voor de berekening van de mate van arbeidsongeschiktheid) gemaximeerd op het maximumdagloon. Hierdoor komen ze minder snel voor een uitkering in aanmerking en wordt de kans op volledige arbeidsongeschiktheid voor deze groep kleiner.

Er moeten ook meer instrumenten komen, die werkgevers ondersteunen bij het in dienst nemen en houden van werknemers met een arbeidsbeperking. De no-riskpolis moet ook beschikbaar zijn voor werknemers die tijdens de eerste twee ziektejaren re-integreren in het tweede spoor bij een andere werkgever. 

Deze eerste variant heeft voor diverse groepen werknemers consequenties. Soms gunstig, soms ongunstig. Het effect voor de medische beoordelingen lijkt gunstig: keuringen kosten minder tijd en er zijn minder herbeoordelingen.

Werk staat voorop

In deze variant ligt de nadruk op wat mensen wél kunnen, in plaats van wat ze níet kunnen. In de huidige WGA wordt een groot deel van de werknemers aangemerkt als ‘volledig arbeidsongeschikt  ’. Maar dat vloeit voort uit de manier waarop nu de mate van arbeidsongeschiktheid wordt vastgesteld. Veel werknemers zijn op papier volledig arbeidsongeschikt. Maar dat betekent niet persé dat deze mensen niet meer kunnen werken. Zij gaan daardoor niet weer aan het werk en/of ze zijn bang om hun uitkering kwijt te raken bij een werkhervatting. Daarom stelt OCTAS voor om de huidige werkwijze om te keren: eerst re-integratie en dan pas een arbeidsongeschiktheidsbeoordeling. Werknemers krijgen meer tijd en begeleiding om passend werk te vinden.

Bij deze tweede variant krijgen werknemers, na de wachttijd van twee jaar, in de eerste drie tot vijf jaar een re-integratieuitkering van 70% van het oude (gemaximeerde) loon. Tijdens de wachttijd heeft de werknemer recht op loon (of een Ziektewetuitkering). 
Na de wachttijd van twee jaar wordt getoetst op basis van bestaande informatie, er vindt geen arbeidsongeschiktheidsbeoordeling door een verzekeringsarts plaats. De focus ligt daarbij op duurzame re-integratie.

De re-integratie wordt uitgevoerd door een zogenaamde re-integratiedienstverlener, door middel van arbeidsrevalidatie en het zoeken van passend werk bij een andere werkgever.

Werknemers waarvoor re-integratie na de re-integratieperiode niet (volledig) haalbaar blijkt, kunnen in aanmerking komen voor een zogenaamde arbeidsongeschiktheidseinduitkering (AO-einduitkering). In dat geval wordt er wel een formele arbeidsongeschiktheidsbeoordeling uitgevoerd  . 

De benadering van ‘Werk staat voorop’ is fundamenteel anders dan het huidige stelsel. Meer werknemers zullen recht krijgen op een relatief hoge re-integratieuitkering: de toelatingstoets daarvoor zal naar verwachting minder strikt zijn dan de huidige arbeidsongeschiktheidsbeoordeling. Maar OCTAS verwacht ook dat meer mensen zullen re-integreren   en dat mensen dat ook sneller doen. 

De toegang tot de AO-einduitkering is streng; alleen volledig arbeidsongeschikten en degenen die werk hebben met een structureel verlies aan inkomen, komen hiervoor in aanmerking. De verwachting is dan ook dat er minder werknemers een AO-einduitkering ontvangen, in vergelijking met het aantal werknemers die nu langdurig een WIA-uitkering ontvangt. Omdat de verzekeringsarts bij de medische beoordeling al over veel gegevens beschikt, zal het effect op de artsencapaciteit gunstig zijn.

Basis voor werkenden 

In deze variant ligt de nadruk op één gelijke arbeidsongeschiktheidsregeling voor alle werkenden: werknemers en zelfstandigen krijgen één basisverzekering voor ziekte en arbeidsongeschiktheid. Zelfstandigen betalen hieraan mee. De wachttijd is voor iedereen gelijk, namelijk twee jaar. Iedereen die (voltijd) werkt, ontvangt in principe dezelfde basisuitkering op sociaal minimumniveau en betaalt hiervoor dezelfde premiepercentage.

Deze basisverzekering biedt inkomensbescherming, ongeacht de mate van arbeidsongeschiktheid. 

Voor werknemers is er een verplichte publieke aanvullende verzekering, een tweede pijler. Deze lijkt op die in de variant ‘huidig stelsel beter’. De hoogte van de aanvullende uitkering hangt af van het arbeidsongeschiktheidspercentage.

Deze variant moet nog verder worden uitgewerkt. 

Kennispunt Sociale Zekerheid

Zoals je aan het begin van dit weblog hebt gelezen, moet de minister nog reageren op het rapport en uiteindelijk zal alles nog moeten worden omgezet in wetgeving.
Voorlopig geldt het huidige stelsel. Vanzelfsprekend houden de adviseurs van het Kennispunt Sociale Zekerheid je via onze weblogs op de hoogte van de voortgang van dit proces. 

Heb je een specifieke vraag op het gebied van Sociale Zekerheid, mail dan met postbussocialezekerheid@minbzk.nl.