Medezeggenschap en politiek primaat

Weblogbericht | 17-03-2022 | O&P Rijk | Advocaten en Adviseurs Arbeidsrecht

Medezeggenschap

De HR-afdelingen zijn gezamenlijk met de arbeidsjuristen vanuit het Kennispunt Reorganiseren aan de slag om deze organisatieveranderingen te realiseren. Een van de vragen die aan bod kwam was: hoe zit het met de medezeggenschap bij de organisatieveranderingen die uit het Coalitieakkoord voortkomen? 
Als Kennispunt Reorganiseren werd ons gevraagd om aan te geven wat de rol is van de ondernemingsraad (OR). 

Politiek primaat

Op grond van artikel 25 van de Wet op de Ondernemingsraden (WOR) heeft een OR adviesrecht wanneer het gaat om een belangrijke wijziging van de organisatie. Artikel 46d sub b WOR bepaalt echter dat de OR geen overlegrecht (artikel 23 lid 2 WOR) toekomt over aangelegenheden die vallen onder “de publiekrechtelijke vaststelling van taken van publiekrechtelijke lichamen en onderdelen daarvan, noch het beleid ten aanzien van en de uitvoering van die taken, behoudens voor zover het betreft de gevolgen daarvan voor de werkzaamheden van de in de onderneming werkzame personen.” Dit wordt het politiek primaat genoemd. Het vervallen van het recht op overleg leidt tevens tot vervallen van andere bevoegdheden van de OR zoals het adviesrecht en instemmingsrecht, omdat het voeren van overleg een vereiste is voor het adequaat kunnen uitoefenen van de andere bevoegdheden door de OR. Overigens doet het politiek primaat niet af aan het recht op informatie van de OR.

Wanneer adviesrecht?

Het politiek primaat gaat over besluiten van democratisch gecontroleerde organen inhoudende de publiekrechtelijke vaststelling van taken van publiekrechtelijke lichamen, het beleid ten aanzien van en de uitvoering van die taken, waarbij politieke keuzes en afwegingen worden gemaakt, en houdt in dat de OR geen rol heeft bij die besluiten (met uitzondering van de personele gevolgen). Hiermee wordt tevens beoogd te voorkomen dat via het beroepsrecht in de WOR dergelijke besluiten getoetst kunnen worden door de rechter. De wetgever heeft beoogd dat de inperking van de bevoegdheden van de OR bij de overheid niet verder mag gaan dan noodzakelijk is met het oog op de bescherming van het primaat van de politiek en het overleg- en adviesrecht m.b.t. de personele gevolgen niet hoeft uit te sluiten. Waar de grens ligt, is overgelaten aan de rechtspraak. Hierin is uitgemaakt dat personele gevolgen die gelegen zijn in of inherent zijn aan het politieke besluit, weer niet onder het overleg- en adviesrecht van de OR valt. Wel kan overleg- en adviesrecht aan de orde zijn als er nog keuzemogelijkheden resteren bij de vraag hoe de medewerkers overkomen en sprake is van vervolgbesluiten waarin de gemaakte keuzes zijn opgenomen. In dat geval is er geen sprake van inherente personele gevolgen.

Al met al best ingewikkeld om uit te maken waar de OR slechts over geïnformeerd wordt en waar adviesrecht bestaat. Bovendien heb je te maken met twee departementen en de ondernemingsraden van beide departementen. 

Personele gevolgen

Wanneer -in een theoretisch voorbeeld- sprake is van overgang van een deel van een directie, waarbij keuzes gemaakt moeten worden ten aanzien van de wijze van ontvlechting van taken en functies, dan zal er bij het latende departement eerder sprake zijn van vervolgbesluiten met personele consequenties en is er daarmee mogelijk eerder sprake van adviesrecht voor de desbetreffende OR. Hetzelfde geldt wanneer de overgang van een onderdeel leidt tot vervolgbesluiten met keuzes ten aanzien van de inbedding bij het ontvangende departement met mogelijke gevolgen voor de ‘overkomende’ functie en/of de bestaande functies en zittend personeel. Is echter sprake van een afgebakend zelfstandig onderdeel dat integraal en ongewijzigd overgaat van het ene naar het andere departement zonder dat daarvoor vervolgbesluiten of keuzes aan de orde zijn bij deze departementen, dan is er mogelijk eerder sprake van personele gevolgen die inherent zijn aan het politiek besluit en van het politiek primaat zoals bedoeld in artikel 46d sub b van de WOR.

Advies van Kennispunt reorganiseren

Per geval zal steeds aan de hand van de feitelijke situatie bekeken moeten worden of sprake is van personele gevolgen die reeds in het politiek besluit zijn geregeld of daaraan inherent zijn, dan wel dat sprake is van keuzes in vervolgbesluiten die de personele gevolgen betreffen. Ook is het van belang na te gaan of er in het personeelsreglement van het departement een specifieke afspraak is opgenomen dan wel of er met de desbetreffende medezeggenschap eerder bepaalde afspraken zijn gemaakt over adviesrecht bij overgang van een organisatieonderdeel van het ene naar het andere departement. De arbeidsjuristen van het Kennispunt Reorganiseren kunnen u hierbij helpen. Zij zijn bereikbaar via KennispuntReorganiseren@rijksoverheid.nl.