Weblogbericht | 26-04-2022 | O&P Rijk | Advocaten en Adviseurs Arbeidsrecht

We zijn benieuwd hoe je dit programma ‘aan de man’ gebracht hebt.

Hennie: “We hebben ervoor gekozen om samen met Corinne van Hameren van het Kennispunt Integriteit een workshop te ontwikkelen waarbij we spelenderwijs ingaan op de vraag ‘wat houdt de Gedragscode Integriteit Rijk in’. Corinne vult aan dat ‘spelenderwijs’ betekent dat er gewerkt wordt met een aantal quizvragen die ook tijdens de Week van de Integriteit gebruikt zijn. Hennie: “En aan die quiz hebben we een proeverij Moreel Beraad geplakt. Om collega’s de gelegenheid te geven om laagdrempelig over de dilemma’s in het vakgebied te praten. Vraagstukken die ze in de dagelijkse praktijk tegenkomen. En dat loopt goed”. 

Als IIR zetten we fors in op dit gebied. We hebben elke maand een workshop Ethiek in Dialoog, elke maand een moreel beraad waarbij medewerkers kunnen aansluiten om mee te doen met het gesprek of een dilemma in te brengen. Daarnaast hebben we een aantal modules ontwikkeld voor het onboarding programma. Die enerzijds ingaan op de vraag wat integriteit betekent en waar je terecht kunt. Bijvoorbeeld: waar vind ik vertrouwenspersonen, omdat wij denken dat dat vrij onbekend is binnen IIR. En anderzijds waar kan je terecht met je vragen over ethische dilemma’s die je tegenkomt in het uitoefenen van je vak, de informatiekunde. 

Is er herkenning en erkenning voor het programma?

Hennie antwoordt: “Als professional uit de praktijk ben ik indertijd naar het MT gestapt met de melding dat ethiek echt een issue is, waarmee we wat moeten doen. Ik wilde dat het MT voor 100% achter mij ging staan. En dat is inderdaad toegezegd. Herkenning is er dus zeker.

We moeten nooit uit het oog verliezen dat wij een strategische partner zijn voor onze opdrachtgevers. In die zin moeten we dan ook iets moeten ‘vinden’ over grote IT-vraagstukken. De opdrachtgever moet weten dat ze met ons geen uitzendbureau in huis halen. Maar ambtelijk vakmanschap. En dat vakmanschap vereist ethische reflectie. Dat krijgen ze erbij. Dit wordt tijdens de intake maar ook gaandeweg het project in de terugkoppelingen met de opdrachtgever besproken". 

Wat is je volgende stap in het programma?

"Het programma PIT is nog maar net begonnen maar we zijn eigenlijk al heel ver in het aanbieden van trainingen. Vooral verankering van ethiek in de digitale transitie in de hogere echelons heeft prioriteit. Het programma loopt nog een jaar. We zoeken ook aansluiting bij rijksbrede programma’s, zoals het programma Dialoog en Ethiek van Erik Pool.

De volgende stap moet zijn dat we de organisatie gaan inrichten. We brengen het nu naar de individuele professional maar dat is volstrekt onvoldoende. Niet alleen ons MT moet erachter staan, maar UBR moet er ook achterstaan. Mijn droom is te werken zoals dat bij het UWV gebeurt. Daar zijn gremia inricht waar je met bepaalde problematiek terecht kunt. Problematiek waarbij je er niet goed doorheen komt. Dat zag je bijvoorbeeld bij de toeslagen affaire. Medewerkers lieten kritische geluiden horen, maar kwamen er niet doorheen. Ik wil dat je dan naar een ethisch beraad kunt, vergelijkbaar met een ethische commissie in een ziekenhuis. Dat wij ook dat soort gremia in het leven gaan roepen die ook gezag hebben".

Wanneer is je droom verwezenlijkt?

“Als ik kan spreken van een geïnstitutionaliseerd ethisch vermogen bij medewerkers, bij de processen en bij de organisatie, dan pas ben ik klaar. Maar dat hebben we niet zomaar geregeld” zegt Hennie met een glimlach.

Ze vult aan: “Ik heb de afgelopen decennia gezien dat wij steeds meer meetlatten automatiseren waar mensen niet meer inpassen. Eigenlijk wil ik dan een beroep doen op ons als professionals. Als het niet oké is, dan is het niet oké. Deadline of geen deadline, Tweede Kamer of geen Tweede Kamer, minister of geen minister. Zeg gewoon nee. We moeten terug naar de menselijk maat. Zodat wij als ambtenaar, als onderdeel van het ambtelijk vakmanschap, durven zeggen dat dingen niet kunnen. 

Heel veel ambtenaren ervaren morele pijn. Dat hebben we jaren nergens kwijt gekund. Dat is ook een van mijn drijfveren. Met morele pijn, komt ook de morele ambitie. Ik ben dus kennelijk niet de enige. Anders zou dit allemaal niet lukken. Dan zou ik de mensen niet meekrijgen. Maar er zijn heel veel medewerkers die een bepaalde ongemakkelijkheid ervaren en dat hoeft niet altijd in je eigen werk te zijn. Maar zaken die de vraag ‘waar zijn we mee bezig’ oproepen. Je hoeft er niet persoonlijk bij betrokken te zijn. Maar je bent ambtenaar, dus dien je de publieke zaak. 

Het tot stand brengen van een dialoog is een middel om die morele pijn bespreekbaar te maken. En ook om je richting opdrachtgever te wapenen. Zodat deze weet dat niet alles mogelijk is. Het morele besef werkt vanzelfsprekend twee kanten uit. Je ziet nu nog steeds dat er vaak een klem zit tussen afspraken die door de politiek worden gemaakt (bijvoorbeeld een deadline) terwijl het veld, inclusief opdrachtgever zegt dat het niet kan lukken. Hier wordt onvoldoende naar geluisterd. Overigens mag de druk vanuit de politiek ook wel eens aan de kaak gesteld worden. 

Als je kijkt naar de onderliggende problematiek, dan noem ik dat systemisch. Het zit in het politieke systeem en in de ambtenarij die voor de uitvoering moet zorgen. En we hebben inmiddels ervaren dat het de samenleving enorm kan raken. 

Nog genoeg te doen. Maar gelukkig is er binnen IRR nu doorlopende aandacht voor het thema Ethiek en Integriteit". 

Samenwerking Kennispunt Integriteit

Een laatste vraag over de samenwerking met het Kennispunt Integriteit. Die heeft Hennie als zeer prettige en constructief ervaren. Corinne voelt goed aan wat er nodig is. Een training Moreel Beraad kan ze iedereen van harte aanbevelen!
 

Meer informatie

Ben je geinteresseerd in de training Moreel Beraad of een van de andere trainingen van het Kennispunt Integriteit? Stuur dan een e-mail naar OpleidingenUBR|AAA@rijksoverheid.nl.

Vragen aan het Kennispunt Integriteit kan je stellen via kennispuntintegriteit@rijksoverheid.nl.