Ontwikkelingen in het arbeidsrecht in 2023

Weblogbericht | 25-01-2023 | O&P Rijk | Advocaten en Adviseurs Arbeidsrecht

HR Deliveroo uitspraak in februari. Wat staat er op het spel?

Op 10 februari verwachten we een belangrijke uitspraak van de Hoge Raad in de zaak van Deliveroo, de maaltijdbezorger. Eerder besloot het Hof Amsterdam dat de bezorgers bij dit bedrijf geen zelfstandigen zijn, maar werknemers met een arbeidsovereenkomst. De uitspraak kan invloed hebben op veel van de 1,2 miljoen ZZP'ers in Nederland en de bedrijven die hen inhuren, waaronder de overheid.

Nu ligt de zaak bij de Hoge Raad. De advocaat-generaal pleit in haar conclusie voor een andere definitie van de 'gezagsverhouding', die nodig is voor een arbeidsovereenkomst. Volgens haar is het belangrijker of het werk onderdeel is van de organisatie, dan of de werkgever zich bemoeit met het werk. Als het werk deel uitmaakt van de organisatie, dan is er sprake van een gezagsverhouding en dus meestal een arbeidsovereenkomst.

Als de Hoge Raad het advies volgt, zal dit gevolgen hebben voor het ZZP-landschap. Zelfstandigen zullen dan vaker als werknemers worden aangemerkt, vooral als ze kernactiviteiten verrichten, structureel werk hebben en/of in hetzelfde organisatorische kader werken als werknemers. Als ze werknemers zijn, dan geldt het arbeidsrecht, zoals doorbetalen van loon bij ziekte, ontslagrecht en betaling van premies en belastingen. Volgens het arbeidsrecht zijn kernactiviteiten de hoofdtaken van een bedrijf, die voor het functioneren van het bedrijf nodig zijn en door werknemers verricht worden. Dit zijn vaak taken die bijdragen aan het realiseren van de bedrijfsdoelen en het leveren van producten of diensten aan klanten.

We houden deze uitspraak natuurlijk scherp in de gaten en komen hierop terug zodra er nieuws is. 

Veranderingen in wet- en regelgeving

Wet Arbeidsmarkt in Balans

Het kabinet wil de regels rond werken als zelfstandige en met zelfstandigen beter en toekomstbestendiger maken. Hiervoor willen ze een eerlijker speelveld creëren tussen verschillende contractvormen door:

• Fiscale maatregelen, waaronder de vermindering van de zelfstandigenaftrek en het verwijderen van de fiscale oudedagsreserve. Deze fiscale maatregelen betekenen voor een zelfstandige zonder personeel (zzp'er) dat er minder fiscale voordelen zijn voor hen. Dit kan betekenen dat zzp'ers meer belasting zullen moeten betalen.
• Introductie van een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen .
• Vorderingen maken in de mogelijkheden voor collectieve onderhandelingen over arbeidsvoorwaarden voor zelfstandigen.
• Het versterken van de positie van zelfstandigen in de Sociaal-Economische Raad (SER). 

Er moet meer duidelijkheid zijn over wanneer iemand als werknemer of als zelfstandige werkt.
Het kabinet wil ook de regels voor beoordeling van arbeidsrelaties verduidelijken en het verschil tussen werknemers en zelfstandigen kleiner maken. Ze willen de open norm 'werken in dienst van' (gezag) uit artikel 7:610 van het Burgerlijk Wetboek verduidelijken. De uitspraak van de Hoge Raad in de Deliveroo-zaak, die in februari verwacht wordt, is hierbij van belang.

Het kabinet werkt ook aan een rechtsvermoeden van een arbeidsovereenkomst, gekoppeld aan een uurtarief, zoals voorgesteld in het advies van de SER. Het plan is om het voorstel aan de Tweede Kamer voor te leggen in het begin van 2024 en wetgeving tot stand te brengen voor 1 januari 2025. Dit betekent dat het kabinet bezig is zoals aanbevolen door de SER, met het ontwikkelen van wetgeving die ervan uitgaat dat er een arbeidsovereenkomst bestaat ook als iemand tegen een uurtarief werkt.

Tot slot wil het kabinet de handhaving op schijnzelfstandigheid verbeteren. Ze willen de handhaving snel versterken en verbeteren en uiterlijk op 1 januari 2025 het handhavingsuitstel opheffen.

Wet werken na de AOW-gerechtigde leeftijd

Volgens de huidige wetgeving hebben AOW-gerechtigden die zijn blijven doorwerken bij loondoorbetaling bij ziekte, opzegverbod bij ziekte en de duur van de re-integratieverplichting van de werkgever te maken met een kortere duur namelijk 13 weken in plaats van 104 weken. Dit zal verder worden teruggebracht naar 6 weken met een koninklijk besluit. Het plan is om deze verandering in te laten gaan op 1 juli 2023.

Voor AOW-gerechtigde werknemers die al ziek zijn op de datum dat de termijn van 13 naar 6 weken wordt teruggebracht, blijft de termijn van 13 weken gelden.

Ziektewet en WIA

Met een wetswijziging wordt in de Wet WIA en de Ziektewet mogelijk gemaakt dat UWV en werkgevers elkaar op verzoek informatie verstrekken, die noodzakelijk is voor de uitoefening van verhaal van de WIA-uitkering bij een derde die voor het ontstaan van arbeidsongeschiktheid verantwoordelijk kan worden gehouden. Bij deze informatieverstrekking worden persoonsgegevens, waaronder het Burgerservicenummer, verwerkt.

Arbeidsomstandigheden

Het Arbeidsomstandighedenbesluit wordt gewijzigd in verband met een nieuwe opzet van de aanvullende risico- inventarisatie en -evaluatie van de risico’s op zware ongevallen met gevaarlijke stoffen. Wijziging van de regels vindt plaats ter voorkoming van zware ongevallen waarbij gevaarlijke stoffen betrokken zijn. Deze regeling wordt aangeduid als de ARIE-regeling. 
Het doel van de ARIE-regeling is om bedrijven en inrichtingen die met een bepaalde hoeveelheid gevaarlijke stoffen werken en daardoor een hoog intern risico voor de veiligheid of gezondheid van de werknemer kennen, maar niet onder het regime van het Besluit risico’s zware ongevallen vallen, alsnog via de ARIE-regeling gelijksoortige verplichtingen op te leggen.