Kamerbrief Opvolging rapport Octas - Kabinet gaat aan de slag met nieuw arbeidsongeschiktheidsstelsel

Weblogbericht | 21-02-2025 | O&P Rijk | Advocaten en Adviseurs Arbeidsrecht

Brede stelseldiscussie

De brief is bedoeld als startpunt voor een bredere stelseldiscussie. In de brief zegt de minister echter ook dat het belangrijk is om op korte termijn maatregelen te nemen om de WIA te vereenvoudigen, omdat de uitvoerbaarheid onder grote druk staat. Er zijn bijvoorbeeld grote achterstanden bij de (her)beoordelingen van arbeidsongeschiktheid door UWV. Ook zijn er ernstige fouten gemaakt bij het toekennen van arbeidsongeschiktheidsuitkeringen.

In de brief kondigt de minister (nog) geen concrete maatregelen aan, maar geeft hij wel een duidelijke richting aan waar hij deze kabinetsperiode op in wil zetten. De minister geeft aan dat het afschaffen van de IVA en het afschaffen van de vervolguitkering WGA kunnen helpen om de complexiteit van de wetgeving te verminderen.

Voorstellen voor de korte termijn

Nu is er een onderscheid tussen een regeling voor mensen die volledig en duurzaam arbeidsongeschikt zijn beoordeeld (IVA) en een regeling voor wanneer de arbeidsongeschiktheid gedeeltelijk is of niet als duurzaam kan worden beoordeeld (WGA). Ook is er binnen de WGA een verder onderscheid tussen een regeling waar je onder valt wanneer je méér dan 50% van je resterende verdiencapaciteit verdient (loonaanvullingsuitkering) en een regeling voor wanneer dat niet zo is (vervolguitkering). Deze verschillen zouden opgeheven kunnen worden.

In de huidige WGA is de hoogte van de uitkering sterk afhankelijk van het arbeidsongeschiktheidspercentage en het loon dat iemand nog verdient met arbeid. Het idee daarachter is dat mensen maximaal worden gestimuleerd om naar vermogen te werken. Dat heeft een positief effect op de arbeidsdeelname, maar het maakt dat het inkomen uit de uitkering voor mensen moeilijk voorspelbaar is. Het kan ertoe leiden dat mensen in een ander, veel lager, uitkeringsregime terechtkomen, omdat ze bijvoorbeeld geen werk kunnen krijgen. Werknemers zijn bij het vinden van werk immers ook afhankelijk van de vraag en van de bereidheid van werkgevers om hen aan te nemen. Als gedeeltelijk arbeidsongeschikten in de WIA geen geschikt werk vinden, gaan zij er in één keer flink op achteruit qua inkomen. De voorgestelde vereenvoudiging maakt het voor uitkeringsgerechtigden makkelijker om in te schatten wat hun financiële situatie gedurende de WIA-uitkering zal zijn.

Het afschaffen van de IVA-uitkering betekent ook een vereenvoudiging van het stelsel. Samen met het afschaffen van de WGA-vervolguitkering gaat het WIA-uitkeringsregime dan van vier regimes terug naar twee.

De vaststelling van het recht op de IVA-uitkering (de zgn. claimbeoordeling) is volgens de huidige regelgeving complex. Het voorspellen en het onderbouwen van het verloop van ziekte en de herstelkansen is op individueel niveau moeilijk. Vooral bij ‘moeilijk objectiveerbare’ aandoeningen is het meestal lastig om duurzaamheid vast te stellen. Als de toets op de duurzaamheid vervalt, wordt de claimbeoordeling eenvoudiger. Dat zal ertoe leiden dat verzekeringsartsen meer claimbeoordelingen kunnen uitvoeren, waarmee de wachttijden voor sociaal-medische beoordelingen verkort kunnen worden. Daarnaast vervalt met de afschaffing van de IVA-uitkering een reden voor het aanvragen van een herbeoordeling door uitkeringsgerechtigden of diens belanghebbende (ex-) werkgever. Ook zorgt dit voor het wegvallen van bezwaar- en beroepszaken hierover.

Hervormingen voor de lange termijn

De minister schetst daarnaast een beeld van de hervormingen voor de lange termijn, waarbij in ieder geval twee ideeën uit het OCTAS-rapport nader zullen worden uitwerkt.

Ten eerste wil hij onderzoeken hoe een stelsel eruit zou kunnen zien dat gericht is op wat mensen nog wél kunnen. Dat is ook nu al een belangrijk uitgangspunt van de WIA. Maar de minister wil vooral onderzoeken hoe de ondersteuning naar werk het startpunt kan zijn. Het gedetailleerd beoordelen van de mate van arbeidsongeschiktheid zou op een andere manier en/of op een later moment kunnen worden gedaan. Dit is één van de kerngedachtes uit de variant ‘Werk staat voorop’ van OCTAS.

Een tweede variant van OCTAS (‘Basis voor werkenden’) is het idee van een stelsel met min of meer gelijke rechten en plichten voor alle werkenden. De minister wil onderzoeken of het mogelijk is om arbeidsongeschiktheidsregelingen voor verschillende groepen werkenden te harmoniseren. Daarbij is het nodig om ook de budgettaire gevolgen van deze fundamentele wijzigingen van het stelsel in kaart te brengen. Dit is van belang voor werkgevers die via premies een flink deel van deze kosten financieren.

De minister benadrukt verder het belang van een integrale visie. Dat betekent dat ook moet worden gekeken naar de eerste twee ziektejaren, re-integratie, preventie, en de verantwoordelijkheid van werkgever en werknemer. Het OCTAS-rapport richtte zich met name op het stelsel voor arbeidsongeschiktheid dat pas ingaat ná de eerste twee ziektejaren. Het gaat daarbij volgens de minister om het fundamenteel anders vormgeven van de (medische) beoordeling als startpunt van de WIA, die aanvankelijk meer gericht zou kunnen worden op de re-integratie, en om het in meer of mindere mate harmoniseren van regelingen voor alle werkenden.

Kennispunt Sociale Zekerheid

Vanzelfsprekend houden de adviseurs van het Kennispunt Sociale Zekerheid je via onze weblogs op de hoogte van de voortgang van dit proces.

Voorlopig geldt het huidige stelsel. Mocht je hier vragen over hebben of heb je een specifieke vraag op het gebied van sociale zekerheid, mail dan met postbussocialezekerheid@minbzk.nl.

Training Twee jaar ziek en Poortwachtertraject

Wil je je kennis over het onderwerp sociale zekerheid verdiepen? Dan hebben we goed nieuws! Want het Kennispunt Sociale Zekerheid geeft ook trainingen. Namelijk de training Twee jaar ziek en dan... of de training Poortwachtertraject.

Voor beide trainingen zijn nog enkele plaatsen beschikbaar. Meer informatie en inschrijven via bovenstaande linkjes.